ΦΒ255

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία των Αξιών – Παιδείας

Πρόκειται για μια θεματική-ιστορική Εισαγωγή στη Φιλοσοφία των Αξιών. Οι αξίες αποτελούν ένα αινιγματικό αλλά και κρίσιμο φαινόμενο και θέμα. Ήδη από τον 15ο αιώνα στην οικονομική σκέψη του ύστερου μεσαίωνα (ο οποίος απηχούσε σχετικά ψήγματα ιδεών ήδη στην οικονομική σκέψη του Αριστοτέλη) αλλά και από τα μέσα του 19ου αιώνα στη φιλοσοφία, οι αξίες θεματοποιήθηκαν ως κεντρικό αξιοδιερεύνητο φαινόμενο. Ειδικά οι νεοκαντιανοί και οι φαινομενολόγοι αλλά και αγγλο-αμερικάνοι φιλόσοφοι που παρέλαβαν τη σκυτάλη αυτής της θεματικής από τους νεοκαντιανούς επεχείρησαν να διαλευκάνουν το φαινόμενο των αξιών. Οι αξίες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στη μία ή στην άλλη εκδοχή τους (π.χ., ηθική αξία, καλαισθητική αξία, αξία χρήσης, αξία ανταλλαγής, κ.λπ.) φαίνεται πως συνιστούν απαντήσεις στα πρακτικά ερωτήματα του τύπου «προς τι;» (για να χρησιμοποιήσουμε εδώ πυκνά το στίγμα της προσέγγισης του Νίτσε). Με άλλα λόγια, οι αξίες συνιστούν τα βασικά σχήματα νοηματοδότησης της ανθρώπινης ύπαρξης και προσανατολισμού της πράξης. Συνιστούν, εν ολίγοις, ως αξιακό σύστημα, τον κορμό ή τον σκελετό ενός πολιτισμού. Σε περιόδους κρίσης και επαπειλούμενου μηδενισμού δε, όπως η δική μας, αυτό γίνεται ιδιαιτέρως φανερό. Κάθε πρόβλημα, κοινωνικό, οικονομικό, θεσμικό, αρχίζει να γίνεται κατανοητό ως πρόβλημα που ριζώνει βαθιά στο αξιακό σύστημα του πολιτισμού μας. Η εδώ προτεινόμενη Εισαγωγή θα αναλαμβάνει να φωτίσει --σε αντιπροσωπευτικά και ενδεικτικά κεφάλαια-- τη γενικώς αδιευκρίνιστη και αδιαφανή καταγωγή αυτής της θεματικής από την αρχαία ελληνική σκέψη (Πλάτωνα και Αριστοτέλη με ένα πέρασμα από τους Στωικούς), τη νεότερη εμφάνισή της (Χιούμ, Καντ, και Λότσε), και τη σύγχρονη κορύφωση και αδιέξοδό της (Μπρεντάνο, Νίτσε, και Σέλερ). Προφανώς, μια σειρά φιλοσόφων και σχολών, π.χ., νεο-καντιανοί, Λογικός Εμπειρισμός, Πραγματισμός, κ.λπ. έχουν μια προσέγγιση στο ζήτημα των αξιών. Στην εδώ προτεινόμενη Εισαγωγή, ωστόσο, επιχειρούμε μια επισκόπηση των πλέον βασικών σταθμών.