ΦΒ357.3

Ηθική και Ανθρώπινη Φύση

      Η σχέση ηθικής και φύσης αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα της ηθικής φιλοσοφίας. Το κεντρικό ερώτημα που τίθεται σχετικά είναι: Είναι δυνατή ή αναγκαία η συναγωγή της ηθικής (της έννοιας του «αγαθού», του ανθρώπινου «τέλους», των ηθικών κανόνων, των αξιών κοκ.) από τη φύση; Ή, με άλλη διατύπωση: Είναι δυνατή ή αναγκαία η θεμελίωση της ηθικής στη φύση; Με τον όρο «φύση» είναι δυνατόν να εννοείται είτε η φύση εν γένει (το Σύμπαν) είτε η ανθρώπινη φύση είτε βέβαια και τα δύο. Εξ άλλου, η ανθρώπινη φύση δεν εννοείται μόνο ή πάντοτε κυριολεκτικά (όπως είναι αυτή «εκ φύσεως» ή «φύσει»), αλλά όπως έχει διαμορφωθεί από την ιστορία, τον πολιτισμό, την κοινωνία, τη ζωή κοκ.

      Στο σεμινάριο θα μελετήσομε και θα συζητήσομε ορισμένα από τα σχετικά ζητήματα με βάση κείμενα του Αριστοτέλη, των Στωικών, του Σπινόζα, του Καντ και του Σίλλερ. 

Θέματα και βασική βιβλιογραφία

Α΄ Αριστοτέλης: Ηθικά Νικομάχεια, Α΄, 6-9∙ Κ΄, 7-10

Β΄  Στωικοί  (Ι): Long/Sedley 57 A, F∙  59 Β, C, D, E, Q (πρβλ. Long, σ. 284-328)   

Γ΄ Στωικοί (ΙΙ): Long/Sedley 61 A, Β∙ 63 A, B, C, D, E, H (πρβλ. Long, σ. 284-328)

Δ΄ Σπινόζα (Ι): Πραγματεία για τη διόρθωση του νου, §§ 1-17∙ Ηθική, Μέρος ΙΙΙ, θεώρημα 6, 7, 9 (σχόλιο), 11 (σχ.), 12, 39 (σχ.), 53, 58, 59 (σχ.)∙ Μέρος IV, Επίμετρο

Ε΄  Σπινόζα (ΙΙ): Ηθική, Μέρος IV, πρόλογος, θεώρημα 18 (σχόλιο), 19, 20, 21, 22 (προσθήκη), 23, 24, 26, 27, 28,  50 (σχόλιο), 73 (σχόλιο)∙ Μέρος V, πρόλ., θεώρ. 42   

ΣΤ΄  Καντ (Ι): ΘΜΗ, 35-8, 55-6, 71-4, 76-7, 80-1, 89-91, 93-4∙ ΚΠΛ, 211-3∙ Θρησκεία, 53-64∙ ΜΗ, 236-245, 257

Ζ΄  Καντ (ΙΙ): «Ιδέα μιας γενικής ιστορίας» (Δοκίμια, 24-41)∙ ΚΚΔ, § 83∙ Ανθρωπολογία, 7, 321-325

Η΄ Σίλλερ (Ι): Περί της αισθητικής παιδείας του ανθρώπου (επιστολές 1-13, ιδίως 3, 4, 6, 8-9, 12-13)

Θ΄ Σίλλερ (ΙΙ): Περί της αισθητικής παιδείας του ανθρώπου (επιστολές 14-22)

Ι΄ Σίλλερ (ΙΙΙ): Περί της αισθητικής παιδείας του ανθρώπου (επιστολές 23-27)

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, μετάφρ. Δ. Λυπουρλής, Θεσ/νίκη: Ζήτρος, 2006

A. A. Long & D. N. Sedley, The Hellenistic Philosophers, Καίμπριτζ: C.U.P. 1987

Σπινόζα, Πραγματεία για τη διόρθωση του νου, μετάφρ. Β. Γρηγοροπούλου, Αθήνα: Πόλις 2000

---,  Ηθική, μετάφρ. Ε. Βανταράκης, Αθήνα: Εκκρεμές 2009

Ι. Καντ, Τα θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών (ΘΜΗ), μετάφραση, σχόλια Γ. Τζαβάρας, Αθήνα: Δωδώνη, 1984

---, Κριτική του πρακτικού Λόγου (ΚΠΛ), μετάφραση, σημειώσεις, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Εστία, 5^η έκδ. 2012

---, Κριτική της κριτικής δύναμης (ΚΚΔ), μετάφραση, σημειώσεις, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Σμίλη, 2^η έκδ. 2013

---, Η θρησκεία εντός των ορίων του Λόγου και μόνο, μετάφραση, σημειώσεις, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Πόλις, 2^η έκδ. 2008

---,  Μεταφυσική των ηθών (ΜΗ), μετάφραση, σημειώσεις, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Σμίλη 2013

---, Ανθρωπολογία από πραγματολογική άποψη, μτφρ. Χ. Τασάκος, Αθήνα: Printa 2011

---, Δοκίμια, μετάφρ.  Ε. Π. Παπανούτσος, Αθήνα: Δωδώνη 1971

Φ. Σίλλερ, Περί της αισθητικής παιδείας του ανθρώπου, μετάφραση, σημειώσεις, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Σμίλη 2013

Ε. Π. Παπανούτσος, Ηθική, Αθήνα: Νόηση 2010

Α. A. Long, Η ελληνιστική φιλοσοφία. Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, μετάφραση Στ. Δημόπουλος, Μ. Δραγώνα-Μονάχου, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1987  

J. Finnis, Natural Law and Natural Rights, Οξφόρδη: Clarendon Press 1980